هیپوگنادیسم در مردان (male hypogonadism)، وضعیتی است که در آن هورمون های مردانه در میزان اندک توسط بیضه ها یا تخمدان ها تولید می شود. این وضعیت می تواند به دو شکل اولیه (هیپرگنادوتروپیک) یا ثانویه (هیپوگنادوتروپیک) باشد. اما سوال اینجاست که علائم هیپوگنادیسم در مردان چیست؟ چه عواملی باعث ایجاد هیپوگنادیسم می شود؟ آیا درمان قطعی هیپوگنادیسم ثانویه وجود دارد؟ به منظور آشنایی بیشتر با علل، علائم و راه های درمان بیماری هیپوگنادیسم تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
هیپوگنادیسم چیست؟
به کاهش هورمون های جنسی در بیضه مردان یا تخمدان زنان هیپوگنادیسم (hypogonadism) گفته می شود. این بیماری در زنان باعث کاهش چشمگیر فعالیت تخمدان ها شده و علاوه بر این، می تواند سطوح هورمون های تنظیم کننده تکامل جنسی و سیکل قاعدگی را کاهش دهد. این در حالی است که هیپوگنادیسم در مردان نوعی بیماری بیضه به شمار می رود که سبب کاهش ترشح هورمون های هورمون مردانه یا اسپرم یا هر دو توسط بیضه ها می شود. از عوارض مردان و زنان مبتلا به هیپوگنادیسم می توان به ناباروری و افزایش خطر پوکی استخوان اشاره کرد. هیپوگنادیسم در هر سنی ممکن است رخ دهد. اگر هیپوگنادیسم مردانه قبل از بلوغ رخ دهد، می تواند باعث عدم بلوغ شود. در صورت هیپوگنادیسم مردانه پس از بلوغ ممکن است باعث ناتوانی جنسی و ناباروری شود.
انواع هیپوگنادیسم
به طورکلی، دو نوع هیپوگنادیسم اولیه و ثانویه وجود دارد که می تواند سبب بروز مشکلات جنسی و حتی ناباروری شود. در ادامه به بررسی انواع این بیماری و علل آن خواهیم پرداخت.
۱- هیپوگنادیسم اولیه
در هیپوگنادیسم اولیه که با نام هیپرگنادوتروپیک نیز شناخته می شود، وضعیتی است که بیضه ها به تحریک هورمونی پاسخ نمی دهند. این وضعیت اغلب به دلیل مشکل در غدد جنسی ناشی از اختلال مادرزادی، ضربه به بیضه ها، سرطان یا در نتیجه پرتو درمانی و شیمی درمانی ایجاد می شود. در هیپرگنادوتروپیک، غدد جنسی پیام تولید هورمون ها را از مغز دریافت می کنند، اما قادر به تولید آنها نیستند.
۲- هیپوگنادیسم ثانویه (مرکزی)
هیپوگنادیسم ثانویه یا مرکزی که با نام هیپوگنادوتروپیک نیز شناخته می شود، وضعیتی است که در غده های هیپوتالاموس و غده هیپوفیز که مسئول ترشح هورمون ها برای تحریک بیضه ها و تولید تستوسترون است، تداخل پیدا می کند .به زبان علمی هیپوگنادوتروپیک یا هیپوگنادیسم ثانویه به دلیل نارسایی مولد پالس هورمون آزاد کننده هورمون لوتئینیزه کننده هیپوتالاموس [LHRH] یا ناتوانی هیپوفیز در پاسخ به ترشح هورمون لوتئینیزه کننده [LH] و هورمون محرک فولیکول [FSH] ایجاد می شوند.
علل هیپوگنادیسم چیست؟
همانطور که اشاره شد، این بیماری به دو شکل اولیه و ثانویه تقسیم بندی می شود که دلایل متفاوتی دارد. به طورکلی علل هیپوگنادیسم اولیه و ثانویه عبارتند از:
علل هیپوگنادیسم اولیه
- اختلالات خود ایمنی، مانند بیماری آدیسون و کم کاری پاراتیروئید
- اختلالات ژنتیکی مانند سندرم ترنر و سندرم کلاین فلتر
- عفونت های شدید، به ویژه اوریون که بیضه های را درگیر کرده است.
- بیماری های کبد و کلیه
- بیضه های نزول نکرده
- هموکروماتوز که به هنگام جذب زیاد آهن اتفاق می افتد.
- قرارگیری در معرض تشعشع
- جراحی در اندام های جنسی
علل هیپوگنادیسم ثانویه
- اختلالات ژنتیکی، مانند سندرم کالمن (توسعه غیرطبیعی هیپوتالاموس)
- عفونت ها از جمله HIV
- اختلالات هیپوفیز و آسیب به غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس
- تومور در غده هیپوفیز یا نزدیک آن
- بیماری های التهابی، از جمله سارکوئیدوز، سل و هیستیوسیتوز
- چاقی یا کاهش وزن سریع
- استفاده از استروئیدها یا مواد مخدر
- جراحی مغز
- قرارگیری در معرض تشعشع
علائم هیپوگنادیسم مردانه
علائم هیپوگنادیسم مردانه بر اساس گروه سنی که عفونت در آن رخ داده متفاوت است و به شرح زیر است:
علائم هیپوگنادیسم مردان قبل از بلوغ
- اندازه کوچک اندام تناسلی
- کمبود موی صورت
- عدم تغییر صدا
- مشکل در به دست آوردن توده عضلانی
علائم هیپوگنادیسم مردانه در ابتدای بلوغ
- اختلال در رشد جنسی
- اندازه بیضه کوچک
- بزرگ شدن سینه
علائم هیپوگنادیسم مردانه در بزرگسالان
- اختلال در نعوظ
- تعداد کم اسپرم
- خلق و خوی بد
- کاهش میل جنسی
- اختلالات خواب
- کاهش توده عضلانی و قدرت
- ریزش مو در برخی از نواحی بدن مانند ناحیه تناسلی، زیر بغل و صورت
- تراکم استخوان پایین
- افزایش احتمال پوکی استخوان
- افزایش درصد چربی بدن
- بزرگ شدن سینه
- گرگرفتگی
- تعرق مفرط
- تمرکز ضعیف و انرژی کم
عوامل خطر در ایجاد هیپوگنادیسم
همانطور که اشاره شد، این بیماری و کمبود ترشح هورمون های مردانه به دلیل اختلال در بیضه یا مشکلات غده هیپوفیز رخ دهد. اما برخی موارد می تواند خطر ابتلا به هیپوگنادیسم مردانه را افزایش دهد که به شرح زیر است:
- ابتلا به دیابت نوع ۲
- چاقی مرضی
- نارسایی کلیه
- عفونت HIV
- داشتن فشار خون بالا
- بیماری مزمن انسداد ریوی
- مصرف برخی داروها مانند داروهای ضد روان پریشی
هیپوگنادیسم مردان چه خطراتی را ایجاد می کند؟
از مهمترین خطرات این بیماری ناتوانی جنسی و ناباروری است. با این حال خطرات و عوارض دیگری مانند بیماری قلب و عروقی، ابتلا به دیابت نوع ۲، سندرم متابولیک و بیماری آلزایمر وجود دارد. بهتر است بدانید که تستوسترون فقط یک هورمون جنسی نیست. تحقیقات مهمی در حال انتشار است که نشان می دهد، تستوسترون ممکن است علاوه بر اثرات شناخته شده آن بر روی استخوان و ترکیب بدن، اثرات کلیدی بر متابولیسم، عروق و عملکرد مغز داشته باشد.
درمان هیپوگنادیسم در مردان
هورمون درمانی رایج ترین درمان برای این بیماری محسوب می شود. معمولاً بیمار برای جبران کمبود هورمون مردانه در بدن به درمان جایگزین تستوسترون نیاز دارد. درمان جایگزینی تستوسترون یک درمان گسترده برای هیپوگنادیسم در مردان است. این درمان به شکل موضعی یا تزریقی به بیمار داده می شود. لازم به ذکر است که جایگزینی با تستوسترون خوراکی استفاده نمی شود، زیرا خطرات زیادی برای سلامتی از جمله ناراحتی معده ایجاد می کند.
مزایا و معایب درمان جایگزین تستوسترون
به طورکلی، هر روش درمانی دارای مزایا و معایبی است و هورمون درمانی یا درمان جایگزینی تستوسترون نیز از این قاعده مستثنی نیست. درمان جایگزینی تستوسترون می تواند افزایش میل جنسی، بهبود خلق و خو و افزایش تراکم مواد معدنی استخوان کمک می کند. با این حال، در موارد نادر جایگزینی تستوسترون می تواند سبب آسیب هایی مانند تشدید هیپرپلازی خوش خیم پروستات، تشدید آپنه خواب و نارسایی احتقانی قلب شود. به منظور جلوگیری از بروز چنین علائمی به پزشک متخصص مراجعه کرده و در صورت وجود مشکل این درمان را متوقف کنید.
کلام آخر
هیپوگنادیسم در مردان وضعیتی است که بدن به اندازه کافی هورمون تستوسترون تولید نمی کند. هورمونی که نقش کلیدی در رشد و تکامل مردانه در دوران بلوغ دارد. هیپوگنادیسم می تواند کیفیت زندگی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد و منجر به شکست در ازدواج و طلاق شود. لازم به ذکر است که تستوسترون فقط یک هورمون جنسی نیست و بر روی استخوان، متابولیسم، عروق و عملکرد مغز تاثیر بسزایی دارد. بنابراین، عدم درمان این بیماری می تواند علاوه بر ناتوانی جنسی و ناباروری به سایر ارگان های بدن نیز آسیب وارد کند. به همین علت توصیه می شود برای درمان آن به بهترین متخصص اورولوژیست مراجعه نمایید.
۰ دیدگاه