بیضه نزول نکرده و راه های درمان آن

بیضه نزول نکرده (Undescended testes) که با نام کریپتورکیدیسم (Cryptorchidism) شناخته می شود، یک بیماری در دوران کودکی است که در آن بیضه های نوزاد در محل معمول خود (کیسه بیضه) قرار ندارند. اما عوارض و پیامدهای بیضه نزول نکرده چیست؟ چه درمان هایی برای این بیماری وجود دارد؟ راه های تشخیص بیضه نزول نکرده در نوزدان چگونه است؟ آیا امکان جراحی بیضه نزول نکرده در بزرگسالان وجود دارد؟ تا انتهای این مقاله همراه ما باشید تا با علل، علائم، تشخیص و راه های درمان کریپتورکیدیسم آشنا شوید.

عملکرد و ساختار بیضه ها

بیضه ها دو عضو در یک کیسه پوستی (کیسه بیضه) در زیر آلت تناسلی آویزان هستند که محل تولید اسپرم و تستوسترون (هورمون جنسی مردانه) محسوب می شوند. کیسه بیضه، بیضه ها را در خارج از بدن و محیط خنک تری نسبت به بدن نگه می دارد، زیرا برای تولید اسپرم، بیضه ها باید ۲ تا ۳ درجه خنک تر از دمای طبیعی بدن باشند. در واقع کیسه بیضه چندین درجه سردتر از دمای بدن است، بنابراین مکان ایده آلی برای بیضه به شمار می رود. در دوران کودکی، اسپرم در بیضه ها فرآیندی را طی می‌کند که منجر به اسپرم‌های بالغ در بلوغ می‌شود.

بیضه نزول نکرده چیست؟

بیضه های طبیعی در اوایل رشد نوزاد پسر در قسمت تحتانی شکم تشکیل می شوند، اما در اواخر بارداری به داخل کیسه بیضه فرو می روند. بیضه های طبیعی خود را با بافت قابل کشش در پایین کیسه بیضه می چسبانند که توسط هورمون های طبیعی کودک کنترل می شود. اما، در برخی از نوزادان پسر این کشش به سمت پایین رخ نداده و بیضه در شکم باقی می ماند که به آن کریپتورکیدیسم یا بیضه نزول نکرده گفته می شود.

کریپتورکیدیسم که به عنوان های بیضه نزول نکرده، نهان بیضگی و بیضه پنهان یا نهفته داخل شکم شناخته می شود، وضعیتی است که بیضه ها در محل طبیعی کیسه بیضه قرار نمی گیرد. اصطلاح پزشکی برای داشتن ۱ یا ۲ بیضه نزول نکرده، کریپتورکیدیسم یک طرفه یا دو طرفه است. بر اساس آمارها از هر ۲۵ پسر یک نفر با بیضه نزول نکرده متولد می شود. در اکثر موارد، بیضه ها در طی ۳ تا ۶ ماه اول زندگی به طور طبیعی به داخل کیسه بیضه حرکت می کنند. اما بیضه ها بعد از ۳ ماهگی خود به خود نزول نمی کنند. بنابراین، از هر ۱۰۰ پسری که بیضه نزول نکرده دارند، ۱ یا ۲ نفر نیاز به درمان دارند.

علت بیضه نزول نکرده در کودکان چیست؟

علت اصلی عدم قرار گرفتن بیضه ها در اکثر کودکان مشخص نیست، اما بهتر است بدانید که این عارضه اغلب در نوزادان نارس که رشد طبیعی نداشته اند، بیشتر مشاهده می شود. تحقیقات علمی نشان می دهد که تولد نارس (قبل از هفته سی و هفتم بارداری)، داشتن وزن کم هنگام تولد و سابقه خانوادگی بیضه های نزول نکرده ممکن است شانس تولد پسری با این عارضه را افزایش دهد.

به طور کلی ترکیبی از ژنتیک، سلامت مادر و سایر عوامل محیطی ممکن است هورمون‌ها، تغییرات فیزیکی و فعالیت عصبی را که بر رشد بیضه ها تأثیر می‌گذارند، مختل کند. البته هیچ مطالعه علمی وجود ندارد که شرایط و سبک زندگی مادر از جمله تغذیه او را عانل اصلی بروز این عارضه شناخته باشد. با این حال توجه به تغذیه در دوران بارداری به منظور کاهش احتمال زایمان زودرس و رشد طبیعی جنین از اهمیت بسزایی برخوردار است.

بیضه نزول نکرده چگونه تشخیص داده می شود؟

کریپتورکیدیسم معمولا پس از معاینه فیزیکی توسط متخصص اورولوژی یا متخصص اطفال قابل تشخیص است. با این کار مشخص می شود که آیا بیضه ها را می توان در نزدیکی کیسه بیضه حس کرد (قابل لمس) یا اصلا نمی توان آنها را حس کرد (غیر قابل لمس).

پس از تولد، اگر پزشک نتواند هیچ بیضه‌ای را در کیسه بیضه تشخیص دهد، ممکن است آزمایش‌های بیشتری را برای تعیین وجود بیضه‌ها و محل قرارگیری دقیق آن درخواست کند. در برخی از شرایط که عدم وجود بیضه تشخیص داده می شود، درمان زودهنگام الزامی است. عدم تشخیص و درمان این مشکل می تواند بلافاصله پس از تولد نوزاد مشکلات پزشکی جدی ایجاد کند.

تفاوت بیضه نزول نکرده با بیضه جمع شده

برخی از پسران ممکن است بیضه جمع شونده داشته باشند که یک وضعیت طبیعی تلقی می شود. در چنین شرایطی بیضه ها ممکن است هر از چند گاهی خارج از کیسه بیضه به نظر برسند و نگرانی بیضه نزول نکرده را افزایش دهند. بیضه ها معمولا در کیسه بیضه قرار دارند، اما گاهی اوقات به طور موقت به سمت کشاله ران به سمت بالا کشیده می شوند. بیضه جمع شونده نیازی به درمان ندارد، زیرا یک وضعیت طبیعی و ناپایدار است. درحالی در شرایط کریپتورکیدیسم، بیضه ها در کیسه بیضه لمس نمی شوند. اگرچه بیضه های جمع شده نیاز به درمان ندارند، اما مراجعه به یک متخصص اطفال یا اورولوژیست برای تشخیص دقیق تر توصیه می شود.

پیامد و عوارض بیضه نزول نکرده چیست؟

بدون شک تشخیص و درمان به موقع کریپتورکیدیسم، ضامن سلامتی و توانایی باروری در پسران است. در حقیقت درمان به موقع این عارضه از ناباروری و ابتلا به سرطان بدخیم جلوگیری می کند. به طورکلی مهمترین عوارض بیضه نزول نکرده عبارتند از:

۱- افزایش ناباروری

بیضه های نزول نکرده می توانند خطر ناباروری را افزایش دهند. به طور معمول، زمانی که بیضه ها در کیسه بیضه قرار دارند، حدود سه تا پنج درجه سردتر از زمانی هستند که در داخل حفره شکمی بدن باقی بمانند. دمای گرمتر داخل بدن ممکن است رشد بیضه ها را مختل کرده و تولید اسپرم سالم را تحت تاثیر قرار دهد.

۲- ابتلا به سرطان بیضه

تحقیقات علمی نشان می دهد که احتمال ابتلا به سرطان بیضه در مردان با سابقه بیضه نزول نکرده بیشتر از سایر افراد سالم است. یک بیضه نزول نکرده که در داخل شکم باقی می ماند و می تواند در مراحل بعدی زندگی تومور ایجاد کند. چنین توموری ممکن است تا زمانی که کاملاً بزرگ نشده باشد هیچ علائمی را ایجاد نکند.

پسرانی که با بیضه های نزول نکرده متولد می شوند، حتی پس از جراحی اصلاحی نیز اندکی بیشتر در معرض ابتلا به سرطان بیضه هستند. با این حال، مزیت جراحی این است که بیضه ها را به مکانی منتقل می کند که امکان معاینه معمول خود را فراهم کرده و می تواند به تشخیص زودهنگام هر گونه ناهنجاری در آینده کمک نماید.

۳- فتق مغبنی

همان طور که اشاره شد، اگر ۱ یا هر ۲ بیضه در داخل کیسه لمس نشود، ممکن است در شکم یا کشاله ران نهفته باشد. بنابراین احتمال بروز فتق در افراد با سابقه کریپتورکیدیسم وجود دارد. در چنین شرایطی پزشک همزمان عمل فتق با جراحی پایین آوردن بیضه (orchiopexy) را انجام می دهد.

۴- پیچ خوردگی بیضه

افراد با بیضه نزول نکرده ممکن است بیشتر در معرض خطر بیماری های بیضه مانند آسیب یا پیچ خوردگی بیضه باشد. شایان ذکر است که پیچ خوردگی بیضه نزول نکرده اغلب با بروز تومور بیضه همراه است. بنابراین، احتمال بروز همزمان پیچ خوردگی بیضه و سرطان بیضه در افراد با بیضه نهفته وجود دارد. توجه داشته باشید که پیچ خوردگی بیضه در داخل شکم با درد همراه است و نیاز به درمان سریع دارد.

راه های درمان بیضه نزول نکرده چیست؟

هدف از درمان، انتقال بیضه نزول نکرده به محل مناسب خود در کیسه بیضه است. درمان قبل از ۱ سالگی ممکن است خطر عوارض بیضه نزول نکرده مانند ناباروری و سرطان بیضه را کاهش دهد. اما توصیه می شود که قبل از ۱۸ ماهگی کودک جراحی انجام شود.

عمل جراحی بیضه بیضه نزول نکرده

بیضه نزول نکرده معمولا با جراحی به نام اورکیوپکسی (orchiopexy) اصلاح می شود. جراح با دقت بیضه را وارد کیسه بیضه کرده و آن را در جای خود بخیه می‌زند. این روش را می توان با لاپاراسکوپی یا با جراحی باز انجام داد.

بیضه ای که در داخل شکم یافت می شود گاهی اوقات می تواند در یک عمل به سمت کیسه بیضه پایین بیاید، اما گاهی اوقات این کار باید در ۲ مرحله جداگانه انجام شود. در مواردی که بیضه در شکم است (غیر قابل لمس)، این احتمال وجود دارد که اصلاً بیضه در آن وجود نداشته باشد که معمولا به درستی رشد نکرده است یا در بدو تولد نوزاد پیچ خورده است. در برخی موارد هم ممکن است فتق مغبنی مرتبط با بیضه نزول نکرده ایجاد شده باشد که فتق در طی جراحی، ترمیم می شود.

ارکیدوپکسی و لاپاراسکوپی تحت یک بیهوشی عمومی انجام می شود، به این معنی که کودک شما در طول عمل خواب خواهد بود و هیچ دردی را در حین انجام آن احساس نخواهد کرد. این عمل معمولاً حدود ۱ ساعت طول می کشد. توجه داشته باشید که درمان زودهنگام به کمک جراحی، عوارض جدی این عارضه مانند ناباروری مردان و سرطان بیضه را کاهش می دهد.

درمان هورمونی

درمان هورمونی شامل تزریق گنادوتروپین جفتی انسانی (HCG) است. این هورمون می تواند باعث حرکت بیضه به سمت کیسه بیضه پسر شود. درمان هورمونی معمولاً توصیه نمی شود زیرا تأثیر آن بسیار کمتر از جراحی است.

آیا امکان باروری در افراد با سابقه بیضه های نزول کرده وجود دارد؟

اورکیوپکسی، رایج ترین روش جراحی برای اصلاح یک بیضه نزولی است که میزان موفقیت آن نزدیک به ۱۰۰ درصد است. باروری مردان پس از عمل جراحی با یک بیضه نزول نکرده تقریباً طبیعی است، اما در مردان دارای دو بیضه نزول نکرده به ۶۵ درصد کاهش می یابد. لازم به ذکر است که جراحی ممکن است خطر سرطان بیضه را کاهش دهد، اما آن را از بین نمی برد. بنابراین، توصیه می شود به منظور کاهش ابتلا به سرطان و تشخیص زودهنگام به صورت دوره های منظم به متخصص اورولوژی مراجعه کنید.

توصیه پایانی

تشخیص و درمان زودهنگام بیضه نزول نکرده می تواند از بروز پیامدهای جدی مانند ناباروری، سرطان بیضه، فتق و پیچ خوردگی بیضه جلوگیری کند. اگر متوجه شدید که ۱ یا هر ۲ بیضه فرزندتان در محل طبیعی داخل کیسه بیضه قرار ندارند، به متخصص اورولوژی مراجعه کنید. بیضه های نزول نکرده دردناک نیستند و تنها با معاینه بالینی امکان تشخیص آن وجود دارد. بنابراین، به والدین عزیز توصیه می شود خودآزمایی و ارزیابی های پزشکی را به منظور تشخیص زودهنگام انجام داده و پس از تشخیص هر چه سریعتر درمان را انجام دهند.